Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç ve Kapsam, Dayanak
Amaç ve Kapsam
Madde 1- Bu yönetmelik, binalardaki ısı kayıplarının
azaltılması, enerji tasarrufu sağlanması ve uygulama esaslarının belirlenmesi
amacıyla hazırlanmıştır.
Bu yönetmelik, 3030 sayılı Büyük Şehir
Belediyelerinin Yönetimi Hakkında Kanun Hükmünde kararnamenin Değiştirilerek
Kabulü Hakkında Kanun kapsamındaki belediyeler dahil, bütün yerleşim
birimlerindeki binalarda uygulanır.
Münferit olarak inşa edilen ve ısıtılmasına gerek
duyulmayan depo, cephanelik, ardiye, ahır, ağıl ve benzeri binalarda bu
yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
180 sayılı Bayındırlık ve İskan Bakanlığının
Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 209 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname ile değişik 32 nci maddesi kapsamına giren kamu kurum ve
kuruluşları, katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler bu
yönetmeliğe uymak ve
uygulamakla yükümlüdürler.
Dayanak
Madde 2- Bu yönetmelik, 180 sayılı Bayındırlık ve İskan
Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 209
sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile değişik 2/n maddesine dayanılarak
düzenlenmiştir.
İKİNCİ BÖLÜM
Projelendirme Genel Esasları
Madde 3- Yurdumuz, binalarda ısı yalıtımı uygulamaları
bakımından dört ısı bölgesine ayrılmış ve bu bölgelere giren il ve ilçeler (EK:
1-A)'daki listede ve (EK: 1-B)'de harita üzerinde dört grupta gösterilmiştir.
Listede yer almayan belediyeler, bağlı oldukları ilçe değerlerini esas
alacaklardır.
Birinci bölgede yapılacak binalarda, merkezi klima
sistemi uygulanacak ise bu binalarda yapılacak ısı yalıtım projesinde ikinci
bölge için verilmiş olan sınır değerler geçerli olacaktır.
Yıllık Isıtma Enerjisi İhtiyacı
Madde 4- Binalar, ısı kayıpları bakımından çevre şart ve
gereklerine uygun düzeyde yalıtılacaktır. Binaların hesaplanan yıllık ısıtma
enerjisi ihtiyacı, (Tablo 1)'de bölgelere göre verilen yıllık ısıtma enerjisi
değerlerini aşmamalıdır.
Isıl İletkenlik Değeri ve Isıl İletkenlik Direnci
Madde 5- Hesaplamalarda kullanılacak çeşitli yapı malzeme
ve bileşenlerinin ısıl iletkenlik hesap değerleri ile iç ve dış yüzeysel ısıl
iletkenlik direnç değerleri TS 825'den, hava tabakalarının ısıl geçirgenlik
dirençleri ile pencere ve dış kapıların ısıl geçirgenlik katsayıları TS
2164'den alınacaktır.
Zemine Oturan Döşemenin Isıl Geçirgenlik katsayısı
Madde 6- Isı yalıtımı hesabı yapılan yeni binalarda,
ısıtılan hacimlerindeki toprağa oturan döşemeler için alınacak Ut değeri,
standardda tavsiye edilen Ut değerinden en fazla % 25 düşük seçilebilir.
Proje Zorunluluğu
Madde 7- Bu yönetmelik hükümleri uyarınca TS 825
standardında belirtilen hesap metoduna göre yetkili makina mühendisi tarafından
hazırlanan "ısı yalıtımı projesi" imara ilişkin mevzuat gereğince
yapı ruhsatı verilmesi aşamasında tesisat projesi ile birlikte ilgili
idarelerce istenir.
Özel Durum
Madde 8- Belediye hudutları ve mücavir alanlar dışında, köy
nüfusuna kayıtlı ve köyde sürekli oturanların köy yerleşik alanları ve
civarında ve mezralarda yaptıracağı iki kata kadar olan ve ısıtılan toplam
döşeme alanı 100 m2'den küçük (dış havaya açık balkon, teras, merdiven, geçit,
aydınlık vb. hariç) yeni binalar ile, bu alanlardaki mevcut binalarda;
a) Yapı bileşenlerinin ısıl geçirgenlik katsayılarının, (Tablo 2)'de belirtilen yapı bileşenlerine ait (U) değerlerine eşit veya daha küçük olması,
b) Toplam pencere alanının, ısı kaybeden dış duvar
alanının %12'sine eşit veya daha küçük olması,
c) Bu şartları sağlayan konstrüksiyon ve detayların
mimari projede gösterilmesi ve makina tesisat raporunda belirtilmesi,
halinde 7 nci maddede belirtilen ısı
yalıtımı projesi yapılması şartı aranmaz. Bu durumda yukarıdaki şartların
sağlandığını gösteren bir ısı yalıtım raporu düzenlenmesi yeterli olur. Ancak,
herhangi bir "U" değerinine (Tablo 2)de verilen değerlerden daha
büyük olması durumunda, bu binalar için ısı yalıtımı projesi hazırlanmalıdır.
Belediye sınırları ve mücavir alanlar içindeki
mevcut binalarda ısı yalıtımı yapılması durumunda da TS 825'de belirtilen hesap
metodu kullanılarak binanın yalıtım projesi hazırlanmalıdır.
Projede Bulunması İstenilen Bilgiler
Madde 9- Isı yalıtımı projesinde aşağıda belirtilen
bilgiler bulunmalıdır.
a) Isı kayıpları, ısı kazançları, kazanç/kayıp oranı,
kazanç kullanım faktörü, aylık ve yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacının
büyüklükleri, TS 825'de verilen "binanın özgül ısı kaybı" ve
"yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı" çizelgelerindeki örneklerde olduğu
gibi çizelgeler halinde verilmeli ve hesaplanan yıllık ısıtma enerjisi
ihtiyacının (Q), (Tablo 1)'de verilen yıllık ısıtma enerjisi (Q') formülünden
elde edilecek sınır değerden büyük olmadığı gösterilmelidir.
b) Konutlar dışında farklı amaçlarla kullanılan
binalarda yapılacak hesaplamalarda binalardaki farklı bölümler arasındaki
sıcaklık farkı 4 K'den daha fazla ise ve bu binada birden fazla bölüm için
yıllık ısıtma enerjisi ihtiyacı hesabı yapılacaksa, bu bölümlerin sınırları
şematik olarak çizilmeli, sınırların ölçüleri ve bölümlerin sıcaklık değerleri proje
üzerinde gösterilmelidir.
c) Binanın ısı kaybeden yüzeylerindeki dış duvar,
tavan ve taban/döşemelerde kullanılan malzemeler, bu malzemelerin imalat
içindeki sıralanışı ve kalınlıkları, duvar, tavan ve taban/döşeme elemanlarının
alanları
ve "U" değerleri belirtilmelidir.
d) Pencere sistemlerinde kullanılan cam ve
çerçevenin tipi, bütün yönler için ayrı ayrı pencere alanları ve "U"
değerleri ile çerçeve sistemi için gerekli olan hava değişim sayısı (nh)
belirtilmelidir.
e) Havalandırma tipi belirtilmelidir.
f) Isı yalıtım projesinde, binanın ısı kaybeden
yüzeylerinde oluşabilecek yoğuşma TS 825 EK 6'da belirtildiği şekilde tahkik
edilmelidir.
g) Dış yüzeylerde yer alan bütün betonarme
elemanlar (kolon, kiriş, hatıl ve perde duvar vb.) mutlaka yalıtılmalıdır.
Dolgu duvarlar ise hesap sonuçlarına göre gerekiyorsa yalıtılacaktır.
h) Binanın tümünde veya bağımsız bölümlerinde
esaslı tamir, tadil ve eklemelerde de bu yönetmelik hükümleri uygulanır.
ı)
Bitişik nizam olarak projelendirilmiş alanlarda (sıra evler, ikiz evler)
yapılacak binaların, ısıtma enerjisi ihtiyacı (Q) hesabı yapılırken, bitişik
duvar olan bölümleri de dış duvar gibi değerlendirilir ve hesaba
katılır.
i) Bu Yönetmelikte belirtilmeyen diğer hususlarda
TS 825'e uyulacaktır.
Isı Yalıtımı Prensip Detayları
Madde 10- Isı yalıtımı prensip detayları EK: 2/1-24'de
verilmiştir.
a) Detaylar ısı yalıtımı projesinin hazırlanmasında
yol gösterici olması amacıyla verilmiştir.
b) Yapılacak hesaplar sonucunda bulunan malzeme
kalınlıklarına göre detaylar kesinleştirilecektir.
c) Detaylarda temel prensip, ısı köprülerinin
oluşmasını önlemektir. Bunun için gereken tedbirler alınmalıdır.
d)
Teknolojik gelişmelere göre standartlarda yer alacak yeni malzemeler de
detaylarda kullanılabilir.
Mimari Uygulama Projesi
Madde 11- Mimari uygulama projesi ve sistem detayları, ısı
yalıtımı projesindeki malzemelere ve nokta detaylarına uygun olmalı ve ısı
yalıtımında sürekliliği sağlayacak şekilde, çatı-duvar, duvar-pencere ve
taban/döşeme-duvar bileşim detaylarını ihtiva etmelidir.
Isı İhtiyacı Kimlik Belgesi
Madde 12- (Tablo 3)'de örneği verilen "ısı ihtiyacı
kimlik belgesi", yetkili ısı yalıtımı projecisi ve uygulamayı yapan makina
mühendisleri tarafından doldurulup imzalandıktan ve belediye veya valilikçe
onaylandıktan sonra yapı kullanma izin belgesine eklenmelidir. Isı ihtiyacı
kimlik belgesi,
bina yöneticisinin dosyasında bulunmalı ve bir
kopyası bina girişine asılmalıdır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Kaloriferli Binalarda
Uygulama Esasları
Kazan Daireleri, Bacalar
Madde 13- Kazan dairesi ve bacaların yapımında aşağıdaki
hususlara uyulur.
A) Kazan daireleri:
a) Kazan daireleri yakıt cinsine göre
boyutlandırılmalıdır.
b) Kazan daireleri içe ve dışa açılan iki adet
kapısı olacak şekilde düzenlenmelidir.
c) Kazan dairesinin kapıları yanmaz malzemeden
yapılmalı ve direkt merdiven boşluğuna açılmamalıdır. Koku, sızıntı ve yangın
halinde dumanın bina içine girmesini engellemek için arada küçük bir giriş
odası yapılmalı, bu odanın kapıları sızdırmaz olmalı ve alta eşik konulmalıdır.
d) Kazanların önü ve arkası ile sağ ve sol yanında
her türlü bakım-onarım ve müdahalenin yapılmasına imkan sağlayacak açıklık
bulunmalıdır.
e) Kazan dairesinde kullanılan yakıt türüne göre
gerekli olan temiz havanın temini ve egzost havasının atılabilmesi için yeterli
havalandırma sağlanmalıdır. Bu işlemin sağlıklı olması için kuranglez
yapılmalıdır. Bu uygulama ile gaz yakıtlı cihazlar için kanal yapma imkanı da
sağlanmış olacaktır.
f) Kazan dairesinin dış duvarı olması veya ısı
merkezinin ayrı bir binada bulunması halinde, kazan dairesi taban alanının 1/12
si kadar dış duvarlara pencere konulmalıdır.
g) Temiz hava giriş bacası ağzının zemin düzeyinde,
pis hava atma bacası ağzının ise tavan düzeyinde olması sağlanmalıdır.
h) Katı ve sıvı yakıt kullanılan tesiste taze hava
emiş menfez kesiti, duman bacası kesitinin %50 sinden az olmamak üzere 50 kW'a
(43 000 kCal/h) kadar 300 cm2, sonraki her kW için 2.5 cm2 ilave edilerek
bulunan değerde, egzost baca kesiti ise duman bacası kesitinin %25'i kadar
olmalıdır.
ı) Gaz yakıtlı kazanlarda ise taze hava emiş
menfezi duman bacası ve egzost bacası kesitleri gaz firmaları ve ilgili gaz
dağıtım kuruluşlarının istediği usul ve hesap değerlerine göre belirlenmelidir.
Kazan dairelerinde doğal havalandırmanın yapılamadığı durumlarda cebri
havalandırma uygulanmalıdır. Bu durumda;
1- Sıvı yakıtta bu havalandırma kapasitesi kazanın
her Kw'ı için 0.5 m3/h olmalıdır.
2- Cebri havalandırmalı sıvı yakıtlı kazan
dairelerinde;
Vantilatör kapasitesi = (Brülör fan kapasitesi +
aspiratör kapasitesi) x
1,1 olmalı ve fanın brülörle aynı anda birlikte
çalışması sağlanmalıdır.
3- Katı yakıtlılarda mutlaka doğal havalandırma
yapılmalıdır.
4- Gaz yakıtlı kazan dairelerinde bu seçimler, gaz
firmaları ile gaz dağıtım kuruluşlarının kriterlerine göre yapılacaktır. Sadece
emiş veya egzost yapılan yarı cebri havalandırmalı kazan dairelerinde negatif
basınç oluşacağından bu tür sistem uygulanmaz.
i) Kazan dairesinde farklı yakıtlı kazan varsa en
yüksek değerdeki baca ve havalandırma kriterleri esas alınmalıdır.
k) Soğuk bölgelerde ve sürekli kullanılmayan kazan
dairelerinde donmaya karşı tedbir olarak havalandırma panjurlarını otomatik
kapayan donanım yapılmalıdır.
l) Kazan dairesinin yüksekliği TS 2192'ye göre
hesaplanmalıdır.
m) Kazan kullanıcılarının kullanılan yakıt cinsine
göre eğitimleri yaptırılarak sertifikalandırılmaları sağlanmalıdır.
n) Sıvı ve gaz yakıt kullanılması durumlarında
kazan daireleri, gerekli tedbirleri almak koşuluyla çatıda tesis edilebilir. Bu
durumda;
1- Statik hesaplarda kazan dairesindeki yüklemenin
etkisi dikkate alınmalıdır. (Yaklaşık 1000-2000 kg/m2)
2- Çatının altında ve yanındaki mahallere
rahatsızlık verebilecek etkileri aktarmamak için yeterli akustik yalıtım
uygulanmalıdır. Kazanların altına titreşim izoleli kaide yapılmalıdır.
3- Kazan dairesinden çıkış için uygun merdiven
yapılmalıdır. Kapı ve pencereler kaçış yönünde, kilitsiz ve kolay açılabilecek
şekilde düzenlenmelidir.
4- Yakıt boru hattı doğal havalandırmalı, kolay
müdahale edilebilen bir dikey tesisat kanalı veya merdiven boşluğunda duvara
yakın olacak şekilde düzenlenmelidir.
5- Havalandırma ve diğer kriterler bodrum kazan
daireleri ile aynı olmalıdır.
B) Bacalar:
a) Her kazan için standardına uygun ayrı bir baca
yapılmalıdır. Ancak gaz yakıtlı kazan bacalarında, gaz firmaları veya gaz
dağıtım kuruluşlarınca önerilen kriterlere göre ortak baca uygulanabilir.
b) Kazan bacalarına şofben, kombi, kat kaloriferi
ve jeneratör gibi başka cihaz bacalarının bağlantısı yapılamaz.
c) Bacalar mümkünse bina içinde olmalıdır. Zorunlu
hallerde, bacanın bina dışında yapılması gerekirse soğumaması için yeterli ısı
yalıtımı ve dış koruması yapılmalıdır.
d) Katı ve sıvı yakıtlı tesis bacaları dolu tuğla
(içi sıvalı) veya ateş tuğlası ile, gaz yakıtlı kazanlarda ise baca ısıya,
yoğuşma etkilerine dayanıklı malzemelerden ve uygun üretim teknikleri ile
yapılmalıdır. Metal
bacalarda yanma sesinin yukarılara iletilmemesi
için gerekli tedbirler alınmalı ve baca topraklaması yapılmalıdır.
e) Bacaların en altında bir temizleme kapağı
bulunmalıdır.
f) Gaz yakıtlı kazanlarda temizleme kapağına ek
olarak drenaj düzeni yapılmalıdır.
g) Bacalar, yanlarındaki bina ve engellerden
etkilenmeyecek şekilde tesis edilmeli, bu engellerin en üst noktasından veya
münferit binalarda mahya kotundan en az 1 m yükseklikte olmalı ve üzerine şapka
yapılmalıdır.
h) Bacalar mümkün olduğunca dik yapılmalı, zorunlu
hallerde ise yatayla en az 60ø açıda tek sapmaya izin verilmelidir.
ı) Duman kanalları, çelik malzemeden yapılarak
izole edilmelidir. Gaz yakıtlı kazanlarda paslanmaz çelik tercih edilmelidir.
Kanallar, kolayca temizlenecek şekilde düzenlenmeli, gaz analizi için üzerinde
ölçüm delikleri bırakılmalıdır. Duman kanallarının yatay uzunluğu dikey bacanın
1/4 ünden daha fazla olmamalı, kanal ana bacaya direkt ve %5 lik yükselen
eğimle bağlanmalı, 2 adet 45ø lik dirsekten fazla sapma olmamalı ve 90ø lik
dirsek kesinlikle kullanılmamalıdır.
i) Baca ve duman kanallarında TS 901'e uygun
yalıtım malzemeleri kullanılmalıdır.
k) Yüksek binaların bacalarında, genleşme ve bacanın
kendini taşıması için gerekli tedbirler alınmış olmalıdır.
l)
Baca kesiti zorunlu olmadıkça dairesel olmalıdır.
Radyatörler
Madde 14- Dış duvarlara monte edilen radyatörlerin arkasına,
üzeri yansıtıcı levha veya film kaplanmış yalıtım panelleri konulmalıdır.
Otomatik Kontrol
Madde 15- Yakıt tasarrufu için sıvı ve gaz yakıtlı
kazanlarda otomatik kontrol sistemi tercih edilmelidir. Gaz firmaları ve ilgili
gaz dağıtım kuruluşlarınca belirlenen esaslara göre ayrıca gaz kaçak kontrol
sistemi
oluşturulmalıdır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Yapı ve Yalıtım Malzemelerinin Standarda Uygunluğu
Madde
16-
Yapı ve yalıtım malzemelerinin ısıl iletkenlik hesap değerleri (()h) TS 825'de
verilmiştir. Bina yapımında kullanılacak yapı ve yalıtım malzemelerinde TSE markası
ve Türk Standardına Uygunluk Belgesi aranmalı, kullandırılacak malzemelere ait
()h ısıl iletkenlik hesap değerlerinin ısı yalıtımı projesinde alınan ()h
değerine uygunluğu, gerektiğinde TSE veya TSE tarafından akredite edilmiş
laboratuvarlardan alınacak bir rapor ile belgelendirilmelidir. Ancak,
bahsedilen kurumlardan alınacak ısıl iletkenlik hesap değerleri TS 825
EK-5'deki değerlerden daha küçük olması durumunda hesaplamalarda TS 825
EK-5'deki ()h değerleri kullanılmalıdır.
Isı Yalıtımı Denetimi
Madde 17- İnşaatın her safhasında ısı yalıtımı ile ilgili
denetimler, belediye sınırları içinde ve mücavir alanlarda belediyeler, bu
sınırlar dışındaki yerleşim birimlerinde valilikler tarafından yapılır. Binanın
ısı
yalıtımının kontrolü ile ilgili teknik sorumlu,
inşaatın taban/döşeme, duvar ve tavan aşamalarında uygulanan yalıtımın, projede
verilen detaylara uygunluğunun kontrolünü yaparak belediye veya valiliğe rapor
verir.
Yürürlükten Kaldırma
Madde 18- Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesi ile; 16/1/1985
tarihli ve 18637 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan, Bazı Belediyelerin İmar
Yönetmeliklerinde Değişiklik Yapılması ve Bu Yönetmeliklere Yeni Maddeler
Eklenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır.
Geçici
Madde 1- 14/6/2000 tarihine kadar yapım işi ihalesi ilan edilmiş kamu
binalarında ve inşaat ruhsatı alınmış özel binalarda bu Yönetmelik hükümleri
aranmaz.
Yürürlük
Madde 19- Bu Yönetmelik 14/6/2000 tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 20- Bu Yönetmelik hükümlerini Bayındırlık ve İskan
Bakanı yürütür.
Tablo 1: Bölgelere göre Atop/Vbrüt oranlarına bağlı olarak yıllık ısıtma enerjisi (Q') ihtiyacı sınır değerleri
+--------+--------------------------------------------------+
| |AN
ile ilişkili Q' = 46,62 A/V + 17,38
[Kwh/m2]|
|1.
Bölge+--------------------------------------------------+
|
|Vbrüt ile ilişkili Q' = 14,92 A/V +
5,56 [kwh/m3]|
+--------+--------------------------------------------------+
| |AN
ile ilişkili Q' = 68,59 A/V + 32,30
[kwh/m2]|
|2. Bölge+--------------------------------------------------+
|
|Vbrüt ile ilişkili Q' = 21,95 A/V + 10,34 [kwh/m3]|
+--------+--------------------------------------------------+
| |AN
ile ilişkili Q' = 67,29 A/V + 50,16
[kwh/m2]|
|3. Bölge+--------------------------------------------------+
|
|Vbrüt ile ilişkili Q' = 21,74 A/V + 16,05 [kwh/m3]|
+--------+--------------------------------------------------+
| |AN
ile ilişkili Q' = 82,81 A/V + 87,70
[kwh/m2]|
|4. Bölge+--------------------------------------------------+
|
|Vbrüt ile ilişkili Q' = 26,50 A/V + 28,06 [kwh/m3]|
+--------+--------------------------------------------------+
Tablo 2: Bölgelere göre tavsiye edilen ısıl geçirgenlik kat sayıları U değerleri)
+--------+-------+-------+-------+-------+
|
|UD |UT |Ul
|UP* |
+--------+-------+-------+-------+-------+
|
|(W/m2K)|(W/m2K)|(W/m2K)|(W/m2K)|
+--------+-------+-------+-------+-------+
|1. Bölge|
0,80| 0,50| 0,80|
2,8|
+--------+-------+-------+-------+-------+
|2. Bölge|
0,60| 0,40| 0,60|
2,6|
+--------+-------+-------+-------+-------+
|3. Bölge|
0,50| 0,30| 0,45|
2,6|
+--------+-------+-------+-------+-------+
|4. Bölge|
0,40| 0,25| 0,40|
2,4|
+--------+-------+-------+-------+-------+
(*): Up olarak verilen ısı iletim katsayıları
tabloda bir cam türü için verilmiştir. Diğer kapı ve pencere türleri için ısı
iletim katsayıları TS 2164'den alınarak hesaba katılır.